«هلال ماه و ستاره » در ساز عاشیق‌ها « نمادی باستانی، اسلامی» - داریوش علیزاده

عاشیق‌ها برای تزیین و زیبایی ساز قوپوز خود از گذشته تا به امروز با استفاده از نمادهای تزیینی مانند گل و بوته که بیشتر از طبیعت الهام گرفته است ساز خود را صدفکاری می‌کنند که در این میان استفاده از نماد « هلال ماه و ستاره » بخش جدایی ناپذیر از این تزیین به خصوص در بخش صفحه ساز قوپوزاست و کمتر هنرمند عاشیقی هست که ساز خود را با این نشانه تزیین نکند.
«  ماه و ستاره » یکی از نشانه‌های باستانی در ایران و بین النهرین است که قدمت استفاده از این نشان بر اساس شواهد تاریخی موجود به دوران سومریان می‌رسد. در ایران نیز ماه و ستاره در دوران قبل از اسلام پای ثابت سکه‌های دوران اشکانیان و ساسانیان بوده و بیشتر شاهان این دو سلسله در سکه‌های ضرب شده دوران خود که کشف شده‌اند از نشان ماه و ستاره به دفعات مختلف استفاده کرده‌اند.
بعد از ظهور اسلام و تشکیل حکومت‌های اسلامی از ادوار گذشته تا دوران حاضر نیز بسیاری از حکومتهای اسلامی با توجه به ارتباطات فرهنگی صورت گرفته میان ادیان و اقوام، از نشان ماه و ستاره به عنوان«  نماد اسلام » در مساجد و پرچم‌های خود استفاده کرده اند که این موضوع بعد از ظهور امپراتوری عثمانی و فتح قسطنطنیه  و تشکیل کشورهای مختلف بعد از فروپاشی این امپراتوری  به اوج خود رسید ، طوری که امروزه پرچم بسیاری از کشورهای اسلامی«  ترک زبان و یا عرب زبان و غیره  » در قاره آسیا ، قاره آفریقا ، جنوب شرق آسیا و منطقه قفقاز مانند « الجزایر،  آذربایجان،  پاکستان،  موریتانی ، مالزی،  لیبی ، تونس ، ترکیه،  ترکمنستان،  ازبکستان ، کمور و  سنگاپور » مزین به نشان ماه و ستاره به عنوان « نمادی اسلامی»  و ملی است.
استفاده از نشان ستاره و ماه در موسیقی عاشیقی نیز از گذشته مرسوم بوده و جایگاه خاصی دارد طوری که هنرمندان عاشیق به خصوص در استان آذربایجان غربی و مکتب عاشیقی ارومیه هنگام صدفکاری ساز قبوض خود همواره از نماد ماه و ستاره در صفحه ساز خود استفاده کردند و خود را به عنوان مبلغ مسلمان که با استفاده از زبان هنر اصول و عقاید اسلامی و حقیقت هستی  را تبلیغ می‌کند معرفی کرده‌اند.
عاشیق‌ها هنرمندان مردمی هستند که در میان توده جامعه استعدادیابی شده، پرورش یافته و توسط همین مردم حفظ و معرفی شده‌اند و دانش هنری و داشته‌های ذهنی خود را از فرهنگ اجتماعی توده‌های مختلف مردم به دست آورده و آن را در قالب موسیقی ، شعر و داستان از دوران باستان تا به امروز از نسلی به نسل دیگر منتقل نمودند.
داشته‌های هنری هنرمندان عاشیق کاملا برگرفته از اعتقادات دینی ، آیینی و سنتی مردم کوچه و بازار از قرن‌های گذشته تا به امروز بوده است که نماد « ماه و ستاره » و تزیینات ساز عاشق نیز اقتباسی هنری از اعتقادات همین مردم است که تاریخی پرافتخار و گذشته‌ای بسیار طولانی دارند.
داریوش علیزاده – کارشناس موسیقی- ارومیه 1402